Trong 2 ngày 05-06/06/2014, tại Hội trường 702 – Thư viện Tạ Quang Bửu - Trường ĐHBKHN, các chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ điện hạt nhân của Việt Nam đến từ Viện NLNTVN, Viện Công nghệ xạ hiếm, Trung tâm đánh giá không phá hủy, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, Viện Khoa học Vật liệu thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam, Trường ĐHBKHN, Ban chỉ đạo nhà nước dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Ban quản lý dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Viện Năng lượng,… cùng với các Giáo sư, chuyên gia Nhật Bản từ các trường Đại học, Viện nghiên cứu như Đại học Công nghệ Tokyo, Đại học Công nghệ Nagaoka, Đại học Tohoku, INSS, CRIEPI,.. và các tập đoàn, công ty công nghiệp nặng như Toshiba, Hitachi, MHI, Nippon Steels Japan Steels Works,… đã trình bày các báo cáo và thảo luận với chủ đề chính liên quan tới các nghiên cứu trong lĩnh vực điện hạt nhân.
Nối tiếp thành công của Diễn đàn lần thứ nhất, vào tháng 12/2013, với chủ đề nghiên cứu thủy nhiệt và an toàn hạt nhân, Diễn đàn lần thứ 2 này được tập trung vào các vấn đề nghiên cứu khoa học và công nghệ vật liệu trong nhà máy điện hạt nhân. Mục đích của diễn đàn lần này là trao đổi kinh nghiệm, học hỏi trong nghiên cứu, ứng dụng liên quan đến khoa học vật liệu, phân tích, đánh giá sai hỏng, quá trình lão hóa các hệ thống thiết bị trong lò phản ứng hạt nhân và nhà máy điện hạt nhân. Vật liệu trong lò hạt nhân hay các hệ thống nhà máy điện hạt nhân là yếu tố vô cùng quan trọng ảnh hưởng đến an toàn của nhà máy điện hạt nhân. Việc nghiên cứu về vật liệu trong các hệ thống thiết bị nhà máy điện hạt nhân sẽ góp phần quan trọng trong vận hành an toàn, ổn định và kinh tế các tổ máy điện hạt nhân, cũng như đảm bảo (có thể kéo dài) tuổi thọ các nhà máy.
Mở đầu cho Hội thảo, các đồng chủ tịch của Diễn đàn gồm TS. Trần Chí Thành - Viện trưởng Viện NLNTVN, GS. Masaki Saito- Đại học Công nghệ Tokyo và đại diện cho Trường ĐHBKHN, PGS. TS. Phạm Hoàng Lương – Phó Hiệu trưởng đã phát biểu khai mạc Hội thảo và đưa ra nhiều chia sẻ về mặt khoa học nghiên cứu vật liệu trong lĩnh vực công nghệ hạt nhân nhằm tăng cường phát triển năng lực nghiên cứu cũng như phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 với công nghệ lò phản ứng do phía Nhật Bản cung cấp.
Số báo cáo khoa học tham dự tại Hội thảo là 17 báo cáo bằng miệng (06 báo cáo trình bày bởi các chuyên gia của Việt Nam và 11 báo cáo trình bày bởi chuyên gia Nhật Bản) và 05 báo cáo dán bảng. Nội dung các báo cáo được trình bày tại Hội thảo đều tập trung vào chủ đề chính là vấn đề nghiên cứu vật liệu trong nhà máy điện hạt nhân, một trong những vấn đề rất quan trọng đối với tuổi thọ và an toàn của nhà máy điện hạt nhân.
Các bài trình bày từ phía Nhật Bản là rất tốt, cho thấy Nhật Bản đã có trình độ tiên tiến trong nghiên cứu về vật liệu nhà máy điện hạt nhân. Các bài trình bày đầy đủ, toàn diện các khía cạnh nghiên cứu về lĩnh vực này. Những kết quả nghiên cứu và các quy trình công nghệ mới nhất của các chuyên gia và nhóm chuyên gia hàng đầu tại quốc gia này đã được trình bày. Các vấn đề được thảo luận trong những báo cáo này là quá trình phát triển, chế tạo và đánh giá ăn mòn, sai hỏng đối với các vật liệu trong các hệ thống hạt nhân. Những vật liệu được đưa ra thảo luận đều là cấu thành của những hệ thống tối quan trọng trong nhà máy điện hạt nhân như: hợp kim Zircaloy dành cho vỏ thanh nhiên liệu, thép Mn-Mo-Ni 309L -308L đối với thùng lò (Reactor Pressure Vessel), hợp kim CF8M đối với hệ thống ống nước sơ cấp, hợp kim Inconel 600 -690 dành cho ống trao đổi nhiệt trong bình sinh hơi,… Đã có khá nhiều báo cáo với mục đích hiểu rõ đặc tính và tính ăn mòn của các vật liệu này trong các điều kiện vận hành của một nhà máy điện hạt nhân. Các hiện tượng gây ảnh hưởng tới đặc tính vật liệu được đề cập ở đây có thể nói tới ăn mòn nứt gãy do bức xạ (Irradiation Assisted Stress Corosion Cracking), ăn mòn nứt gãy nội vi và ngoại vi (Inter- Granular and External Stress Corrosion Cracking), mỏi vật liệu do hiệu ứng nhiệt (Thermal Fatique),…... Qua phần trình bày của các chuyên gia Nhật Bản, có thể thấy được tầm quan trọng của các vật liệu này, và đi kèm với nó, quá trình phát triển nghiên cứu và chế tạo vật liệu của Nhật Bản cho các cấu kiện này cho thấy sự kết hợp giữa thực nghiệm lâu dài, nghiên cứu vi mô cũng như mô phỏng tính toán toàn diện nhằm hạn chế sự sai hỏng của các vật liệu này tới mức nhỏ nhất.
Về phía Việt Nam, các báo cáo được trình bày bởi các chuyên gia và nghiên cứu viên đã cho thấy sự quan tâm cũng như tìm hiểu về vấn đề vật liệu cho nhà máy điện hạt nhân của các tổ chức nghiên cứu khoa học vật liệu hiện tại như Viện Công nghệ xạ hiếm, Viện Khoa học vật liệu, Trung tâm Đánh giá không phá hủy,…. Bài trình bày về đánh giá sai hỏng của Viện Khoa học Vật liệu đã thể hiện sự hình thành và phát triển nhóm nghiên cứu tại Viện Khoa học vật liệu trong hơn 10 năm qua. Các nghiên cứu tại đây hướng đến các vấn đề thực tế Việt Nam, phục vụ cho các dự án công nghiệp Việt Nam, trong đó có các dự án nhiệt điện. Các nghiên cứu, triển khai về đánh giá không phá hủy cũng có nhiều kết quả tốt, đáng ghi nhận. Tuy nhiên, các trình bày khác cho thấy về lĩnh vực nghiên cứu vật liệu nhà máy điện hạt nhân chúng ta chỉ mới bắt đầu. Do đó, các thông tin và kinh nghiệm từ Nhật Bản thực sự bổ ích cho các đơn vị nghiên cứu Việt Nam trong việc hình thành, định hướng và phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực này. Những vấn đề thảo luận trong báo cáo cho thấy rằng các chuyên gia phía Việt Nam muốn có sự phát triển lâu dài và bền vững trong lĩnh vực nghiên cứu này với nguyên vọng xây dựng cơ cấu nghiên cứu, các mô hình phòng thí nghiệm vật liệu hạt nhân và phát triển các kỹ thuật đánh giá và kinh nghiệm nghiên cứu vật liệu đã được thực hiện đối với nhà máy nhiệt điện và áp dụng một cách hợp lý đối với nhà máy điện hạt nhân.
Trong một số báo cáo, cả phía Việt Nam và Nhật Bản đều khẳng định vai trò quan trọng của các kỹ thuật đánh giá không phá hủy (Non-Destructive Testing) đối với kiểm định và đánh giá tuổi thọ nhà máy điện hạt nhân về khía cạnh vật liệu. Ngoài ra các nghiên cứu về mô phỏng tính toán sử dụng các ngôn ngữ lập trình (ANSYS,..) đối với sai hỏng vật liệu trong các điều kiện vận hành cũng được đề cập tới. Các báo cáo đều nhận được các ý kiến thảo luận tích cực, có thể nói rằng những vấn đề liên quan tới nghiên cứu vật liệu trong nhà máy điện hạt nhân nhận được rất nhiều quan tâm.
Trước khi Diễn đàn kết thúc, GS. Toshio Yonezawa đã có những chia sẻ rất chân thành về quá trình hình thành nền công nghiệp hạt nhân của Nhật từ những thời điểm sơ khai. Nhật Bản đã học tập và tiếp thu rất nhiều kiến thức cũng như kinh nghiệm trong ngành điện hạt nhân từ Mỹ và từ đó từng bước xây dựng cơ sở bền vững cho sự phát triển bền vững của ngành hạt nhân cho tới ngày hôm nay. GS. Yonezawa cũng cho biết Nhật Bản hoàn toàn chào đón các chuyên gia và kỹ sư Việt Nam tới Nhật để được trải qua quá trình đào tạo nhằm xây dựng nền tảng trong lĩnh vực nghiên cứu công nghệ hạt nhân.
Kết thúc Hội thảo, TS. Cao Đình Thanh - Phó Viện trưởng Viện NLNTVN đã có lời tổng kết toàn bộ Hội thảo trong 2 ngày vừa qua. Sau khi đưa ra những kết luận tổng kết Hội thảo, TS. Cao Đình Thanh đã bày tỏ hy vọng rằng Hội thảo lần này sẽ làm tăng cường sự liên kết và hiểu biết giữa những chuyên gia nghiên cứu công nghệ điện hạt nhân từ phía Việt Nam và Nhật Bản, cũng như tạo cơ hội cho các nghiên cứu viên trẻ của Việt Nam có cơ hội phát triển. Cuối cùng TS. Cao Đình Thanh cũng bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới GS. Masaki Saito và toàn thể đại biểu đã tới tham dự để Hội thảo thành công tốt đẹp và hy vọng sẽ có sự hợp tác lâu dài, hiệu quả đối với các hoạt động hỗ trợ cho dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 trong tương lai.
Trong lời tổng kết, GS. Masaki Saito cũng đã đưa ra những nhận xét về các bài trình bày tại Hội thảo lần này, ông cũng bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc với sự tiếp đón nồng nhiệt cũng như sự hỗ trợ của bên phía Việt Nam đối với Hội thảo lần này. Ông cũng hy vọng có những cơ hội để trao đổi kiến thức và chia sẻ nghiên cứu khoa học giữa các chuyên gia của Việt Nam và Nhật Bản, và các Hội thảo tương tự sẽ được tổ chức nhiều hơn trong tương lai để hướng tới tình hữu nghị bền chặt, sâu sắc giữa cộng đồng các nhà khoa học Việt Nam - Nhật Bản nói riêng và 2 quốc gia Việt Nam - Nhật Bản nói chung.
Cuối buổi Hội thảo, TS. Cao Đình Thanh cùng GS. Masaki Saito đã trao các chứng nhận đã tham dự Hội thảo cho các nhà nghiên cứu trẻ từ Việt Nam và Nhật Bản với các báo cáo dán bảng. Ngoài ra, các chuyên gia từ phía Việt Nam và từ Nhật Bản đã tiến hành chấm điểm các báo cáo dán bảng của các nghiên cứu viên trẻ. Kết quả, 2 nghiên cứu viên đến từ các trường Đại học ở Nhật Bản là TS. Yoichi Takeda - Đại học Tohoku với chủ đề nghiên cứu “So sánh độ mỏi vật liệu do tác động môi trường qua phân tích mẫu trong môi trường nước với các phân tích giới hạn thời gian” và TS. Đỗ Thị Mai Dung – Đại học Nagaoka với chủ đề “Sự bay hơi và phản ứng của Cesiumpolymolibdate đối với thép không gỉ tại nhiệt độ cao” đã được trao phần thưởng Nghiên cứu viên trẻ có báo cáo dán bảng tốt.
Diễn đàn Nghiên cứu và phát triển nguồn nhân lực công nghệ hạt nhân Việt - Nhật lần thứ hai với chủ đề nghiên cứu về vật liệu trong nhà máy điện hạt nhân đã kết thúc thành công tốt đẹp. Theo dự định, Diễn đàn tiếp theo sẽ tổ chức ở Đà Lạt vào cuối tháng 11/2014, về "Lò nghiên cứu và các định hướng nghiên cứu, triển khai liên quan".