Sốt rét và các bệnh do véc tơ truyền bệnh khác gây ra, bao gồm cả sốt xuất huyết và Zika, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn cầu. Hơn 400.000 người chết vì sốt rét mỗi năm. Nếu được chứng minh là an toàn, hiệu quả và giá cả phải chăng, muỗi vectơ biến đổi gen có thể là một công cụ mới có giá trị để chống lại những căn bệnh này và loại bỏ gánh nặng kinh tế, xã hội và sức khỏe to lớn của chúng.
Khung hướng dẫn để thử nghiệm muỗi biến đổi gen, được phát triển với sự hợp tác của TDR, Chương trình Nghiên cứu và Đào tạo đặc biệt về Các bệnh Nhiệt đới, và GeneConvene Global Collaborative, một sáng kiến của Quỹ cho Viện Nghiên cứu về y tế của các Quốc gia, mô tả các phương pháp hay nhất để đảm bảo rằng việc nghiên cứu và đánh giá muỗi biến đổi gen như một công cụ y tế công cộng là an toàn, đạo đức và nghiêm ngặt. Các chiến lược hạn chế lây truyền bệnh do muỗi truyền hiện nay chỉ có hiệu quả một phần. Cần có các phương pháp tiếp cận bổ sung, mới để thu hẹp khoảng cách trong các biện pháp can thiệp kiểm soát véc tơ hiện tại, chẳng hạn như kiểm soát hiệu quả việc cắn phá ngoài trời và cung cấp các giải pháp thay thế để quản lý mối đe dọa ngày càng tăng của việc kháng thuốc trừ sâu. Nghiên cứu cho thấy muỗi biến đổi gen có thể là một công cụ mạnh mẽ và hiệu quả về chi phí để bổ sung cho các biện pháp can thiệp hiện có. Tiến sĩ John Reeder, Giám đốc TDR cho biết: “Chúng tôi khẩn cấp cần các phương pháp tiếp cận sáng tạo để giúp kiểm soát các bệnh do muỗi gây ra, có tác động tàn phá trên toàn thế giới. Muỗi biến đổi gen là một trong những cách tiếp cận như vậy, nhưng chúng tôi muốn đảm bảo rằng nó được đánh giá đầy đủ và có trách nhiệm, như được nêu trong một tuyên bố quan điểm gần đây của WHO”. Tiến sĩ Michael Santos, Giám đốc GeneConvene Global Collaborative cho biết: “Giống như bất kỳ can thiệp y tế cộng đồng mới nào, muỗi biến đổi gen đặt ra câu hỏi mới cho các nhà nghiên cứu, cộng đồng bị ảnh hưởng và các bên liên quan khác”. “Khung hướng dẫn được cập nhật nhằm mục đích trả lời những câu hỏi này và giúp đảm bảo rằng việc thử nghiệm muỗi biến đổi gen cũng nghiêm ngặt như đối với các sản phẩm y tế công cộng khác - và nó tạo ra kết quả chất lượng để hướng dẫn các quyết định về việc liệu những công nghệ này có được sử dụng hay không”.
Tiến sĩ Pedro Alonso, Giám đốc Chương trình Sốt rét Toàn cầu của tổ chức y tế thế giới WHO cho biết: “Trong hơn 2 thập kỷ qua, chúng tôi đã đạt được những kết quả đáng kể với các công cụ kiểm soát sốt rét hiện có, ngăn chặn hơn 7 triệu ca tử vong và 1,5 tỷ ca mắc bệnh”. “Tuy nhiên, tiến trình hướng tới các mục tiêu chính trong chiến lược chống sốt rét toàn cầu của chúng tôi vẫn đi chệch hướng. Muỗi biến đổi gen là một trong số những công cụ mới đầy hứa hẹn có thể giúp đẩy nhanh tiến độ chống lại bệnh sốt rét và các bệnh do véc tơ truyền bệnh khác”.
Tiến sĩ Pedro Alonso, Giám đốc Chương trình Sốt rét Toàn cầu thuộc Tổ chức Y tế thế giới WHO (ảnh WHO)
Theo Tiến sỹ Mwele Malecela, Giám đốc Ban Kiểm soát các bệnh nhiệt đới bị bỏ rơi của Tổ chức Y tế thới giới WHO: “Tỷ lệ mắc bệnh sốt xuất huyết tiếp tục gia tăng và ảnh hưởng đến người dân ở hơn 129 quốc gia, vì vậy chúng ta cần các công cụ kiểm soát véc tơ bền vững hơn để ngăn chặn làn sóng sốt xuất huyết và các bệnh lây truyền qua đường hô hấp khác và một số công cụ mới mang lại tiềm năng kiểm soát những bệnh này”. Giáo sư Aggrey Ambali, Cố vấn cấp cao tại Cơ quan Phát triển Liên minh châu Phi - Đối tác mới vì sự phát triển của châu Phi (AUDA-NEPAD) cho biết: “Chúng tôi hoan nghênh hướng dẫn mới này của WHO sẽ giúp các quốc gia mắc các bệnh do muỗi gây ra đánh giá một biện pháp can thiệp mới đầy hứa hẹn. Hướng dẫn mới giải quyết các câu hỏi và thách thức cụ thể liên quan đến nghiên cứu và phát triển về muỗi biến đổi gen, bao gồm các tiêu chuẩn để đưa ra quyết định về cách thức và thời điểm tiến hành thử nghiệm. Bằng cách thiết lập một nhóm kỳ vọng chung dành riêng cho muỗi biến đổi gen, nguồn lực mới sẽ cho phép các nhà nghiên cứu, nhà phát triển, những người chịu trách nhiệm về các quyết định chính sách và quy định và những người mà các bên liên quan này phải chịu trách nhiệm giải trình.
Hướng dẫn này được xây dựng dựa trên một tài liệu trước đó do TDR và FNIH xuất bản vào năm 2014, kết hợp những tiến bộ khoa học mới nhất liên quan đến biến đổi gen của muỗi, cũng như các cập nhật và học tập quan trọng khác liên quan đến an toàn và đạo đức, bao gồm:
- Phương pháp tìm hiểu tác động của muỗi biến đổi gen đối với sức khỏe con người, động vật và môi trường;
- Tăng cường hiểu biết về các chiến lược hiệu quả nhất để đánh giá rủi ro và sự tham gia của các bên liên quan;
- Các tiêu chí rõ ràng hơn để các dự án tiến hành từ giai đoạn thử nghiệm này sang giai đoạn tiếp theo, kết hợp mô tả các bước cần thiết để đưa các công nghệ muỗi biến đổi gen - bao gồm cả những công nghệ tích hợp ổ gen - vào thực địa một cách an toàn và có trách nhiệm;
- Một tập hợp cụ thể về các cân nhắc về an toàn và hiệu quả cần được đánh giá ở mỗi giai đoạn thử nghiệm, để thông báo cho các quyết định về thử nghiệm tiếp theo.
Giới thiệu về GeneConvene Global Collaborative
GeneConvene Global Collaborative là một sáng kiến của Quỹ cho Viện Y tế Quốc gia nhằm thúc đẩy các phương pháp hay nhất và đưa ra quyết định sáng suốt để phát triển các công nghệ kiểm soát sinh học di truyền nhằm cải thiện sức khỏe cộng đồng. GeneConvene cung cấp thông tin kỹ thuật, tư vấn, đào tạo và điều phối để nghiên cứu về ổ gen và các công nghệ kiểm soát sinh học di truyền khác.
Về TDR
TDR là chương trình hợp tác khoa học toàn cầu nhằm tạo điều kiện, hỗ trợ và tác động đến các nỗ lực chống lại các bệnh truyền nhiễm của đói nghèo. Nó được đồng tài trợ bởi Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Về WHO
WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) là cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc về y tế, là tổ chức liên chính phủ và làm việc với sự cộng tác của các Quốc gia Thành viên, thường là thông qua Bộ Y tế. Tổ chức Y tế Thế giới chịu trách nhiệm cung cấp sự lãnh đạo về các vấn đề sức khỏe toàn cầu, định hình chương trình nghiên cứu sức khỏe, thiết lập các quy chuẩn và tiêu chuẩn, nêu rõ các lựa chọn chính sách dựa trên bằng chứng, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các quốc gia; theo dõi và đánh giá các xu hướng sức khỏe.