Ảnh: Internet
Một vài nét về năng lượng mặt trời
Mặt trời là nguồn năng lượng lớn nhất mà con người có thể tận dụng được: sạch, mạnh mẽ, dồi dào, đáng tin cậy, gần như vô tận, và có ở khắp nơi dù ít hay nhiều. Việc thu giữ năng lượng mặt trời gần như không có ảnh hưởng tiêu cực gì đến môi trường. Việc sử dụng năng lượng mặt trời không phát sinh ra khí và nước thải độc hại, do đó không góp phần vào vấn đề ô nhiễm môi trường và hiệu ứng nhà kính.
Hai ứng dụng chính của năng lượng mặt trời là: nhiệt mặt trời (chuyển bức xạ mặt trời thành nhiệt năng, sử dụng ở các hệ thống sưởi, hoặc để đun nước tạo hơi quay turbin điện) và điện mặt trời (chuyển bức xạ mặt trời dưới dạng ánh sáng trực tiếp thành điện năng, hay còn gọi là quang điện).
Tuy rằng công suất năng lượng mặt trời vẫn tương đối thấp so với một số dạng năng lượng mới khác như thủy điện và gió, nhu cầu điện mặt trời tăng rất nhanh trong những năm qua, các quốc gia phát triển trên thế giới đang thúc đẩy mạnh mẽ các kế hoạch phát triển điện mặt trời thông qua cải thiện kỹ thuật cũng như trợ vốn. Tại Việt Nam, theo thông tin từ Tổng công ty điện lực Việt Nam (EVN), tính đến hết ngày 30/6/2019, cả nước đã có 82 dự án điện mặt trời với tổng công suất 4.460 MW đã hòa vào lưới điện quốc gia, điều này có nghĩa là điện mặt trời hiện chiếm 8,28% tổng sản lượng điện cả nước, đây là những con số thể hiện tốc độ phát triển về năng lượng mặt trời đáng kinh ngạc khi Việt Nam mới tham gia vào lĩnh vực này.1
Bằng việc sử dụng các cơ sở dữ liệu về thông tin sáng chế đã được công bố của quốc tế và của Việt Nam, báo cáo tra cứu thông tin sáng chế dưới đây sẽ đưa ra bức tranh sơ bộ về xu hướng bảo hộ sáng chế trong lĩnh vực năng lượng mặt trời trên toàn cầu và ở Việt Nam.
Xu hướng bảo hộ sáng chế trong lĩnh vực năng lượng mặt trời trên toàn cầu
Công cụ phân tích: công cụ tra cứu Orbit của Questel.
Lĩnh vực tra cứu: Tra cứu theo phân loại sáng chế quốc tế (IPC) được xác định bởi nhóm chuyên gia về IPC của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, được đăng tải ở địa chỉ; https://www.wipo.int/classifications/ipc/en/green_inventory/.
Phạm vi không gian: Toàn cầu
Phạm vi thời gian: Từ 01/01/2006 trở đi.
Ngày thực hiện tra cứu: 13/4/2020
Kết quả tra cứu thể hiện ở biểu đồ trên cho thấy, có tổng số 286.722 tài liệu sáng chế được tìm thấy liên quan đến các phân loại liên quan đến lĩnh vực năng lượng mặt trời, trong đó có 45% sáng chế đã được cấp bằng.
Phân tích theo lĩnh vực công nghệ và ứng dụng
Biểu đồ này dựa trên mã phân loại sáng chế quốc tế (IPC) có trong tập hợp sáng chế đang được phân tích. Các mã IPC đã được nhóm trong 35 lĩnh vực công nghệ, được trình bày ở đây. Biểu đồ này giúp xác định tính đa dạng hoặc tính đặc thù của danh mục sáng chế của chủ đơn. Hình minh họa này cho phép người dùng xác định rất nhanh việc kinh doanh cốt lõi của chủ thể đang nghiên cứu. Các danh mục ít được đại diện nhất cũng đóng vai trò là phương tiện để xác định các ứng dụng tiềm năng khác về sáng chế của chủ thể này. Biểu đồ này rất hữu ích trong việc xác định sáng chế trong một khu vực và trong một lĩnh vực có thể có nhiều mục đích sử dụng. Nó có thể hữu ích để xác định việc sử dụng mới cho các sáng chế đã được nộp.
Lưu ý: việc phân loại theo lĩnh vực công nghệ dựa trên phân loại IPC, vì vậy các sáng chế có thể xuất hiện trong một số danh mục khác nhau.
Theo biểu đồ nêu trên, từ 2006 cho đến nay, lĩnh vực chính có sáng chế liên quan đến năng lượng mặt trời là thiết bị điện và năng lượng điện. Ngoài ra, có thể kể đến một số lĩnh vực khác có liên quan như công nghệ bán dẫn, quy trình và thiết bị nhiệt, động cơ, máy bơm, tua bin.
Biểu đồ này minh họa sự phân bố của các lĩnh vực chính có trong danh sách kết quả tra cứu được phân tích. Biểu đồ này giúp có thể nhanh chóng xác định các lĩnh vực được sử dụng nhiều nhất bởi người nộp đơn được phân tích.
Biểu đồ này cũng cung cấp các từ khóa chính được sử dụng nhiều nhất trong lĩnh vực nghiên cứu. Đây có thể là một nguồn ý tưởng cho sự phát triển mới hoặc xác định các công nghệ được bảo hộ trong một lĩnh vực mới.
Lưu ý: có thể nhóm các từ khóa, ví dụ: các từ khóa là từ đồng nghĩa, hoặc loại trừ những từ khóa mà được cho là hiển nhiên và do đó không cần thiết xuất hiện trong biểu đồ.
Nhìn vào biểu đồ có thể thấy, lĩnh vực quang điện, điện mặt trời, biến đổi năng lượng mặt trời, các phương pháp thu nhiệt, năng lượng tua bin gió là các từ khóa hay cũng là các lĩnh vực đã được đề cập nhiều nhất trong kết quả tra cứu về lĩnh vực năng lượng mặt trời.
Phân tích theo chủ đơn và tác giả sáng chế
Biểu đồ trên thể hiện 30 chủ đơn có số lượng đơn lớn nhất nộp trong lĩnh vực năng lượng mặt trời. Trong đó, ba chủ đơn có số lượng đơn nhiều nhất lần lượt là Mitsubishi Electric, State Grid Corporation of China (SGCC) và Panasonic. Mitsubishi Electric là công ty đứng đầu về số lượng đơn nộp cũng như số lượng bằng sáng chế đã được cấp với 1089 bằng sáng chế liên quan đến lĩnh vực này. Nhiều chủ đơn khác cũng có số lượng lớn đơn sáng chế liên quan đến lĩnh vực này, điều này cho thấy năng lượng mặt trời là một lĩnh vực tiềm năng và được quan tâm hiện nay.
Biểu đồ trên thể hiện danh sách 30 tác giả sáng chế có số lượng sáng chế nhiều nhất trong lĩnh vực năng lượng mặt trời. Như được thể hiện trên biểu đồ, hầu hết các tác giả trong TOP 30 là người Trung Quốc.
Phân tích xu hướng nộp đơn
Biểu đồ trên phác họa sự tăng trưởng của các đơn nộp theo thời gian, cho thấy động lực sáng tạo của lĩnh vực kỹ thuật được nghiên cứu.
Lưu ý: do khoảng thời gian luật định cho việc công bố là tháng thứ 19 kể từ ngày nộp đơn, do đó cho số liệu công bố đầy đủ nhất sẽ thuộc về các đơn được có ngày nộp đơn đầu tiên từ tháng 10 năm 2018 trở về trước. Các số liệu năm 2019 và 2020 chưa đưa vào phân tích do các đơn có ngày nộp đơn đầu tiên trong giai đoạn này phần lớn chưa được công bố.
Biểu đồ trên cho thấy tốc độ tăng trưởng rất mạnh của các đơn sáng chế liên quan đến lĩnh vực năng lượng mặt trời, đặc biệt trong giai đoạn từ năm 2006 đến năm 2018, đạt đỉnh ở năm 2018. Điều này cho thấy sự quan tâm của các nhà sáng chế đến lĩnh vực năng lượng mặt trời vẫn rất lớn cho đến thời điểm này.
Biểu đồ thống kê đơn sáng chế nộp theo quốc gia cho thấy nước có số đơn sáng chế liên quan đến lĩnh vực năng lượng mặt trời nhiều nhất là Trung Quốc với 116.374 đơn, tiếp theo là hai quốc gia Mỹ và Nhật Bản với số đơn lần lượt là 36.256 và 31.785 đơn.
Tình hình bảo hộ sáng chế trong lĩnh vực năng lượng mặt trời ở Việt Nam
Nhằm tìm hiểu rõ hơn về xu hướng phát triển công nghệ năng lượng mặt trời ở Việt Nam trong thời gian qua, các số liệu về đơn sáng chế được tra cứu dựa trên sơ sở dữ liệu Thư viện số về sở hữu công nghiệp (IPLib) của Cục sở hữu trí tuệ.
Tra cứu theo phân loại IPC đã được xác định bởi WIPO, phạm vi toàn thời gian thu được kết quả là 57 tài liệu sáng chế liên quan đến lĩnh vực năng lượng mặt trời, chứng tỏ đây cũng là một trong những mối quan tâm của các nhà đầu tư vào Việt Nam. Tuy nhiên, con số này chứng tỏ tiềm năng chưa được khai phá đối với thị trường năng lượng mặt trời ở Việt Nam vì mật độ sáng chế trong lĩnh vực này còn thấp.
Có thể nói, đối với Việt Nam - đất nước sẽ chịu tác động nhiều của biến đổi khí hậu, lại có tiềm năng nguồn năng lượng mặt trời cao, trong khi các nguồn năng lượng sơ cấp trong nước như thủy điện vừa và lớn, than, dầu khí đều ngày càng cạn kiệt, đang biến đổi từ một nước xuất khẩu năng lượng tịnh thành nước nhập khẩu tịnh thì việc tăng cường phát triển nguồn năng lượng mặt trời có ý nghĩa hết sức to lớn trong việc giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu, vừa góp phần giảm phát thải khí nhà kính trong mục tiêu toàn cầu, vừa đảm bảo an ninh năng lượng, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.2
Nhận xét chung
Bằng việc phân tích thống kê dữ liệu từ thông tin sáng chế, tình hình đăng ký sáng chế trong lĩnh vực công nghệ năng lượng mặt trời đã được minh họa một cách tương đối rõ ràng và đầy đủ. Trên bản đồ công nghệ năng lượng mặt trời thế giới, có thể thấy rõ rằng đứng đầu trong lĩnh vực này là các công ty Mitsubishi Electric, State Grid Corporation of China (SGCC) và Panasonic. Dựa vào danh sách các chủ đơn đứng đầu cũng như cá nhân có lượng đơn lớn nhất thì có thể thấy Trung Quốc, Mỹ và Nhật Bản là các quốc gia đứng đầu trong công nghệ năng lượng mặt trời.
Thống kê cũng đưa ra những lĩnh vực công nghệ đã có nhiều họ sáng chế nhất (cụ thể là thiết bị điện và năng lượng điện, công nghệ bán dẫn, quy trình và thiết bị nhiệt, động cơ,...). Từ đó, giúp các nhà đầu tư hoạch định chiến lược đổi mới khoa học và công nghệ, xây dựng chính sách hiệu quả, thiết lập hướng nghiên cứu và phát triển cũng như chiến lược sáng chế để thâm nhập thành công vào thị trường, giảm thiểu cạnh tranh với những đối thủ lớn. Bên cạnh đó, nhờ thông tin đưa ra về các chủ đơn lớn, các nhà đầu tư có cơ sở giám sát hoạt động của đối thủ, có danh mục đầu tư vào sáng chế của các công ty - phân tích các công ty hàng đầu và tập trung vào công nghệ, xác định các đối tác/cộng tác viên tiềm năng, cũng như các đối thủ cạnh tranh và phân bổ nguồn lực có hiệu quả.
Tại Việt Nam, năng lượng điện tái tạo nói chung, năng lượng mặt trời nói riêng đang có sự phát triển mạnh mẽ. Sản lượng điện từ năng lượng mặt trời có sự gia tăng hàng năm. Điều này cũng cho thấy sự quan tâm của nhà nước, các tập đoàn doanh nghiệp tới năng lượng tái tạo giúp ổn định năng lượng quốc gia và giảm thiểu tác động đến môi trường do sản xuất điện từ các nguồn nguyên liệu hóa thạch khác./.
______
1 Theo thông tin từ Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN),
https://www.evn.com.vn/d6/news/Den-3062019-Tren-4460-MW-dien-mat-troi-da-hoa-luoi-6-12-23925.aspx
2 Theo tác giả Trịnh Mai Anh,
https://nhandan.com.vn/nhan-dinh/ha-tang-luoi-dien-chua-dap-ung-duoc-tiem-nang-va-nhu-cau-phat-trien-cua-nang-luong-tai-tao-380309/
TÀI LIỆU THAM KHẢO
• https://powersun.vn/ung-dung-cua-pin-nang-luong-mat-troi/
• https://vi.wikipedia.org/wiki/Năng_lượng_mặt_trời
• https://cafef.vn/xu-huong-phat-trien-nguon-nang-luong-mat-troi-trong-tuong-lai-o-viet-nam-nhu-the-nao-20191124105709815.chn
• https://solarpower.vn/phat-trien-nang-luong-tai-tao-xu-the-tuong-lai/