Ngày 31/12/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 126/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ; tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng sản phẩm, hàng hóa; hoạt động khoa học và công nghệ (KH&CN), chuyển giao công nghệ; năng lượng nguyên tử, trong đó có chế tài xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến quy định về công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước. Cụ thể: Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng đối với hành vi “Không thực hiện hoặc thực hiện công khai thông tin nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước không đúng quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền”.
Quy định về công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN đã được cụ thể hóa tại Điều 18 Thông tư liên tịch số 27/2015/TTLT-BKHCN-BTC ngày 30/12/2015 của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) và Bộ Tài chính quy định khoán chi thực hiện nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước (Thông tư số 27/2015/TTLT-BKHCN-BTC). Theo đó, tổ chức chủ trì nhiệm vụ có trách nhiệm công khai tài chính theo quy định hiện hành, đồng thời có trách nhiệm công khai về nội dung thực hiện nhiệm vụ (trừ các nhiệm vụ có nội dung cần bảo mật, do cơ quan có thẩm quyền quy định) theo quy định, cụ thể như sau:
1. Công khai tại tổ chức chủ trì:
a) Nội dung công khai:
- Tên nhiệm vụ;
- Tên chủ nhiệm nhiệm vụ, các thành viên thực hiện chính, thư ký khoa học;
- Mục tiêu của nhiệm vụ;
- Các nội dung nghiên cứu chính phải thực hiện;
- Thời gian thực hiện, phương thức khoán chi (đến sản phẩm cuối cùng hoặc khoán từng phần);
- Tổng số kinh phí thực hiện; kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước được cấp có thẩm quyền phê duyệt;
- Các sản phẩm của nhiệm vụ đã được cấp có thẩm quyền nghiệm thu, đánh giá và công nhận;
- Quyết toán kinh phí thực chi theo các nội dung chi chủ yếu; danh sách và mức tiền công thực nhận của các thành viên tham gia thực hiện;
- Tổng kinh phí tiết kiệm; phương án phân chia kinh phí tiết kiệm.
b) Phương thức công khai: Niêm yết tại trụ sở của tổ chức chủ trì.
c) Thời gian công khai: Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền phê duyệt và việc công khai phải được duy trì trong suốt thời gian thực hiện. Riêng về quyết toán kinh phí sau khi được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, các kết quả thực hiện nhiệm vụ đã được cấp có thẩm quyền đánh giá, nghiệm thu và công nhận, kinh phí tiết kiệm phải thực hiện công khai ngay sau khi được nghiệm thu, quyết toán và được duy trì trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày nhiệm vụ được nghiệm thu.
2. Công khai ngoài phạm vi tổ chức chủ trì:
a) Nội dung công khai:
- Tên nhiệm vụ;
- Tên chủ nhiệm nhiệm vụ, các thành viên thực hiện chính và thư ký khoa học;
- Mục tiêu của nhiệm vụ;
- Các nội dung nghiên cứu chính phải thực hiện;
- Thời gian thực hiện, phương thức khoán chi;
- Tổng số kinh phí thực hiện nhiệm vụ;
- Các sản phẩm của nhiệm vụ đã được cấp có thẩm quyền nghiệm thu, đánh giá và công nhận.
b) Phương thức công khai: Trên trang thông tin điện tử của tổ chức chủ trì hoặc trang thông tin điện tử của cơ quan có thẩm quyền phê duyệt nhiệm vụ.
c) Thời gian công khai: Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền phê duyệt phải thực hiện công khai. Đối với các sản phẩm của nhiệm vụ phải được công khai ngay sau khi nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền nghiệm thu, công nhận kết quả và được duy trì trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày được cấp có thẩm quyền nghiệm thu, công nhận kết quả.
Mặc dù quy định về công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN được quy định từ Thông tư số 27/2015/TTLT-BKHCN-BTC, tuy nhiên trên thực tế, qua công tác thanh tra, kiểm tra đối với các nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước cho thấy: các tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ KH&CN thường không để ý, ít quan tâm quy định nêu trên, chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa đúng, chưa đầy đủ đối với quy định về công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN. Trong bối cảnh cần xây dựng cơ chế, tăng cường công khai, minh bạch trong hoạt động nghiên cứu KH&CN nói chung thì việc thực hiện công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN của các cơ quan, tổ chức có liên quan cần được thực hiện nghiêm túc, đầy đủ.
Do vậy, trong quá trình tham gia góp ý sửa đổi, bổ sung một số văn bản quản lý nhà nước của Bộ KH&CN về quản lý, thực hiện các nhiệm vụ KH&CN, Thanh tra Bộ KH&CN có đề xuất: (i) Đưa yêu cầu công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN vào thành một điều khoản về nghĩa vụ của tổ chức chủ trì trong Hợp đồng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; (ii) Bổ sung nội dung thực hiện công khai thông tin nhiệm vụ KH&CN trong quá trình kiểm tra nhiệm vụ KH&CN tại Điều 3 Thông tư số 04/2015/TT-BKHCN ngày 11/3/2015 của Bộ KH&CN...
Việc rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách trong hoạt động nghiên cứu KH&CN nói chung và tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý, thực hiện nhiệm vụ KH&CN nói riêng sẽ tăng tính minh bạch để tạo cơ chế thúc đẩy sáng tạo trong cộng đồng những người làm nghiên cứu; công khai tất cả các nghiên cứu khoa học để tránh chồng chéo,…Đồng thời, đòi hỏi đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc thực hiện công khai, minh bạch hoạt động KH&CN một cách đồng bộ, hiệu quả.